Boekbespreking: The One Straw Revolution, Masanobu Fukuoka*
*In deze tekst vind je enkele affiliate links terug naar boeken. Wanneer jij besluit via zulke links iets aan te kopen, blijft de prijs die je voor je aankoop betaalt hetzelfde, maar ik verdien er een kleine commissie op -- zogezegd omdat ik je met deze tekst met de betreffende website laat 'kennismaken'. Met je aankoop help je me om hier te blijven bloggen zonder dat het je iets kost: dankjewel alvast!
I. Eenvoudige Landbouw als Rebelse Revolutie
Vandaag bespreek ik geen nieuw boek, maar een oude cult klassieker. The One Straw Revolution verscheen al in 1978, maar het boek raakt nog steeds harten.
Zelf werd ik aan dit mooie boek herinnerd toen ik het nieuwe boek Natural Farming door Kutluhan Özdemir las. Mijn bespreking daarvan lees je hier.
Özdemir wordt de nieuwe jonge Fukuoka genoemd, en zijn boek -- dat het prachtige resultaat is (net zoals bij Fukuoka's boek, overigens!) van een samenwerking met enthousiaste Natural Farming vrijwilligers -- vertaalt de theorieën van Fukuoka naar de praktijk.
Hoe kan je het land -- of het nu om je moestuin of om ettelijke hectaren grond gaat -- bewerken, zonder:
-te wieden
-te spitten
-te bemesten
-water te geven
-of te snoeien?
Daar gaat 'The One Straw Revolution' over, maar het boek omhelst zoveel meer. Het is een dromerige, weemoedige, rebelse bespreking van de teloorgang van oude tradities -- met hoop voor een hernieuwd aanwenden hiervan, hoop op een vernieuwde verbinding met de natuur: niets minder dan een revolutie. Een revolutie, die iedereen op elk moment kan beginnen, met de hulp van een enkel strootje.
Stro -- mulch -- heb je nodig om de grond bedekt te houden, bodemleven aan te trekken en de aarde opnieuw vruchtbaar te laten worden. Stro is enorm belangrijk. Stro verrijkt de aarde. Fukuoka's manier van gewassen telen is heel eenvoudig: hij mulcht, ploegt al 25 jaar niet, zaait, in zijn velden groeien groenbemesters en klaver. Toch verkrijgt hij een rijkere en vooral smakelijkere en gezondere oogst met zijn simpele manier van aan landbouw doen, die in schril contrast staat met moderne landbouwtechnieken: bij Fukuoka geen machines, geen kunstmest, geen chemie.
De bedrijven die machines, kunstmest, gepatenteerde zaden en chemicaliën produceren, zijn niet geïnteresseerd in gezond voedsel, noch in het oplossen van honger in de wereld. Zij zijn enkel geïnteresseerd in winst. Ze houden de boeren in het gareel, gevangen in een vicieuze cirkel van:
1)door ploegen en monocultuur steeds meer de bodem uitputten, waardoor
2)steeds zwakkere gewassen ontstaan en
3)steeds meer pesticiden, insecticiden, kunsmest èn steeds geavanceerdere en duurdere machines nodig zijn.
II. Hoe kwam Fukuoka tot zijn filosofie van de eenvoud?
De jonge Fukuoka was een losbol die erop los feestte na zijn werkuren als microbioloog. Hij bestudeerde schimmels onder de microscoop en die deden hem denken aan de oneindigheid van het universum. Toen hij na nachtenlang uitgaan een stevige longontsteking opdeed en in het ziekenhuis belandde, ging hij ervan uit dat hij zou sterven. In een flits begreep hij: wij mensen weten helemaal niks.
Hij wou die gedachte in de praktijk uittesten om te zien of ze klopte: hij wou aantonen dat de mensheid niets weet. Tot ieders verbazing gaf hij zijn ontslag. Op een van zijn reizen stuitte hij op een bordje waar ILLUSIE op stond.
De wereld is een illusie. Alles is betekenisloos en niks is van waarde. De natuur overstijgt onze intelligentie. Wat wij onder de natuur verstaan is slechts de idee van natuur in onze geest.
In onze maatschappij denken wij echter dat het tegendeel waar is: wij mensen denken dat wij alles weten, dat we de natuur kunnen kennen, als we maar aan onderzoek en wetenschap doen. We willen de natuur naar onze hand zetten, we willen ze be-nutten. Op die manier verwijderen we ons verder en verder van onze kern, de natuur. Tegelijkertijd leeft er heel sterk het verlangen om naar de natuur terug te keren.
Fukuoka wou aan 'doe-niets' landbouw gaan doen om zijn filosofie te bewijzen. Zodoende keerde hij terug naar de boerderij van zijn vader, waar hij o.a. al diens oude citrusbomen om zeep hielp doordat hij weigerde ze nog langer te snoeien. Zijn vader was gechoqueerd en alle dorpelingen vonden de jonge Fukuoka een excentriekeling.
Maar Fukuoka plantte nieuwe bomen, observeerde hen, en liet hen ongemoeid, hij werkte aan de vruchtbaarheid van de bodem en de bomen floreerden.
III. Leven in eenvoud, doen wat moet gebeuren, de poëzie van het land aanvoelen
Fukuoka houdt niet van het woord 'werk': hij vindt het absurd dat mensen de enige dieren zijn die werken. Andere dieren leven gewoon, maar mensen werken als gekken. Ze denken dat ze anders doodgaan.
Maar waarom zouden wij geen makkelijk, comfortabel leven kunnen leiden met veel vrije tijd?
Een leven van spel en zinvol bezig zijn -- het deed me denken aan het boek 'Leven als een mens' van Charles Foster -- dat ik graag hierna wil bespreken.
Volgens Fukuoka is zo'n vrij leven mogelijk, als we werken om in onze eigen (eenvoudige) behoeften te voorzien en als we dicht bij de natuur staan. Dan is werken 'doen wat moet gebeuren': in die richting wil Fukuoka verder zoeken.
Wat mij het meest bijbleef toen ik The One Straw Revolution voor het eerst las, was hoe Fukuoka in een klein tempeltje op een dag oude haiku's ontdekt, die de boeren van lang geleden in de winter hadden geschreven. Ze boden hun verzen als offerande in de tempeltjes aan. Deze boeren van weleer hadden 's winters drie maanden vrij: zij hadden de tijd om poëzie te schrijven! Ze werden geïnspireerd door de seizoenen en het land.
De boeren van vandaag hebben daar geen tijd meer voor. De boeren van vandaag hebben drie dagen vrij, zegt Fukuoka: ze moeten vaak twee jobs doen om rond te komen, omdat ze allerhande leningen moeten aangaan om hun dure machines, dure kunstmest, dure gepatenteerde zaden en dure insecticides te kunnen bekostigen.
Persoonlijk zie ik in onze buurt vaak hoe lokale landbouwers 's nachts de velden bewerken.
Ze rijden dan rondjes met hun lawaaierige tractors in het pikkedonker terwijl ze op een zachte zetel zitten in een kleine verwarmde cabine, met luide muziek aan, en met gigantische lampen op. Ze rijden eindeloze rondjes af en aan, af en aan over hun gigantische monocultuurvelden. Deze 'moderne boeren' -- benoemen we ze niet beter met een andere term? Landmanagers? -- hebben geen enkel voeling meer met het land, met de aarde: ze zien hun land niet, ze ruiken de grond niet, ze horen de natuur rondom niet, ze voelen de aarde niet tussen hun vingers, en wat ze telen heeft nagenoeg geen smaak meer. Hoe zouden zulke 'boeren' nog haiku's kunnen neerschrijven?!
De poëzie van zelf voedsel verbouwen is vandaag de dag verloren gegaan.
IV. Niets doen en de balans bewaren
'Doe niets' landbouw houdt niet in dat je lui bent. Deze manier van aan landbouw doen vereist veel werk, op de juiste momenten, maar ze vereist minder werk dan de moderne manier van aan landbouw doen. Het is slechts omdat en wanneer mensen de bodem verstoren: door te ploegen, te bemesten, etc, dat het land van hen afhankelijk wordt. Pas wanneer je snoeit, duiken er schimmels, ziekten en plagen op. Pas wanneer je insecticiden gebruikt, trek je plagen aan.
Persoonlijk zie ik dit elk jaar opnieuw in de tuin gebeuren: op een bepaald moment in de lente zijn er plots enorm veel bladluizen. Ze zitten overal. Ik vermoed dat sommige tuiniers bij het zien van die horden insecten denken: 'Oei, we moeten ingrijpen, nu meteen!'
Zelf doe ik niets, en kijk: na een aantal weken zijn daar plots enorm veel lieveheersbeestjes in de tuin, die de luizen opeten. Wanneer je middelen gebruikt om de luizen weg te werken, trekt je tuin geen of veel minder lieveheersbeestjes aan.
De natuur, zegt Fukuoka, is al in balans.
Fukuoka trekt deze gedachtengang ook door naar onze moderne manier van leven. De hang naar meer en sneller leidt enkel tot onze vervreemding van de natuur.
=>Enkel als we een ziekmakende omgeving creëren, hebben we dokters en medicijnen nodig. En enkel als we een maatschappij willen die ons afscheidt van een leven dicht bij de natuur, hebben we scholing nodig.
Fukuoka was een vroege fan van unschooling! Hij vindt dat enkel baby's de natuur echt zien: zonder dat het denken het overneemt. Vanaf dat we beginnen 'leren' begint ook het lijden van de mens, zegt hij.
'The human being was a happy creature, but he created a hard world and now struggles trying to break out of it.'
Deze gedachtegang doet me opnieuw sterk denken aan het boek 'Leven als een mens' van Charles Foster -- dat ik graag hierna wil bespreken.
V. Bio eten is goedkoper en kost minder!
Enorm interessant in The One Straw Revolution vind ik ook de bedenking die Fukuoka maakt, dat onbespoten groenten en fruit het goedkoopst zouden moeten zijn.
Het is absurd dat biologisch, natuurlijk voedsel duurder is dan voedsel dat met kunstmest en chemicaliën bewerkt is! Vandaag is onbespoten voedsel haast iets voor een 'elite', terwijl het net voor iedereen makkelijk beschikbaar zou moeten zijn.
=>Denk aan de parallel met vegan eten: het is pas nu vegan producten wijdverbreid beschikbaar zijn aan schappelijke prijzen, ook in de gewone supermarkt, dat ze sterk aan populariteit winnen.
Natuurlijk eten zou net goedkoper moeten zijn dan gewassen uit de industriële landbouw, want als je aan Natural Farming doet, zijn ook je kosten lager: je hoeft immers geen mest, machines, pesticiden enzovoort aan te kopen, èn je moet minder uren werken.
Kutluhan Özdemir brengt dit Fukuokiaanse principe op prachtige manier tot leven: hij verkoopt AL zijn groenten en fruit aan 2€/kg.
Lazen jullie The One Straw Revolution al? En heeft het je geïnspireerd?
