Als ik zie hoe vaak mijn post leven met een klein budget gelezen wordt, dan denk ik dat veel mensen op de bovenstaande vragen 'ja' zullen antwoorden: ze willen een zinvol leven, ze willen bijdragen aan waardevolle projecten die goed zijn voor anderen en voor de natuur. Ze willen een vredevolle, mooie, eerlijke wereld. Tegelijkertijd zitten ze vast: aan een job, aan verantwoordelijkheid, aan een afbetaling, aan te weinig tijd.
Persoonlijk zie ik geen toekomst in het huidige systeem. Ik herken deze wereld vaak niet meer als de mijne, als mijn thuis, de plek waar ik woon, en die ik deel met andere levende wezens: ik zie...
...kissebissende politici, oorlogen en verrechtsing alom, probeer je een 'goed mens' te zijn dan bestaat daar tegenwoordig een scheldwoord voor, 'solidariteit', 'sociaal zijn': termen die verketterd worden. Overconsumptie, een gigantische kloof tussen rijk en arm, vervuiling, geïndustrialiseerde dierenmishandeling op grote schaal, het klimaat dat op hol slaat. In de oceanen drijven eilanden van plastic afval.
Tussendoor: pendelen en filerijden, overuren maken, snelle, makkelijke en in plastic verpakte maaltijden verorberen voor de tv, haastig, haastig, want er is zoveel te doen, er is zoveel dat moet, en er is zo weinig tijd. Alles is druk, druk, druk, en meer en meer mensen zijn moe, moe, moe.
Burnout komt steeds vaker voor: mensen zijn het beu, ze willen niet meer, en ze kunnen ook niet meer.
Maar mee doen, dat is een keuze: we kunnen er ook voor kiezen om aan dit alles niet mee te doen.
Zo'n keuze heeft gevolgen, absoluut.
Hieronder bespreek ik een aantal praktische alternatieven voor de ratrace.
Voor de duidelijkheid en de volledigheid: uiteraard zijn er ook binnen het huidige systeem mensen zat die met plezier een waardevol beroep uitoefenen - gelukkig maar!
Maar als je in deze tekst beland bent, ga ik er even van uit dat je toch op zoek bent naar 'iets anders', iets 'meer dan dit', een 'andere' manier van leven, een alternatief.
Persoonlijk ben ik van mening dat iedereen een basisinkomen zou moeten krijgen, en dat er - naast een bestaansminimum - ook een bestaansmaximumgrens moet komen. Je mag niet meer verdienen dan x aantal euro's. Een werkgever mag niet meer verdienen dan 10x het loon van zijn minst betaalde arbeider. Doe je dat wel, dan wordt het overschot automatisch doorgestort naar een goed doel. Want zeg nu zelf: wat hèb je eigenlijk aan vijf porches, of een 'gezinshuis' met tien keukens (ja, echt gebeurd)?
Dan nog liever een verlichte dictatuur die decadentie verbiedt in plaats van een ongebreideld egoïstisch en aarde -en medemens vernietigend consumentisme.
In ieder geval zijn basisinkomen en maximumvermogen vandaag nog niet aan de orde. Tot die tijd moeten we zien te overleven in dit absurde systeem van overvloed, schaarste, extremen en verspilling.
Maar hoe kan je aan dat systeem, ons huidge systeem van werken, kopen en consumeren ontsnappen?
Alles, zo voelen veel mensen het aan, begint bij geld.
Je hebt geld nodig om je huis af te betalen, om je kinderen te laten studeren, om je vervoerskosten mee te betalen, enzovoort.
Veel mensen durven hun betaalde job niet opgeven — zelfs als ze, diep vanbinnen, beseffen dat die job hun allesbehalve gelukkig maakt — omdat het loon dat elke maand netjes gestort wordt op hun
rekening hen een gevoel van veiligheid en vertrouwen geeft.
Veel mensen verkiezen het dus om stilletjes ongelukkig te zijn boven hun dromen waar te maken.
Zijn er dan echt geen alternatieven?
Ik zet hier wat 'ontsnappingsmogelijkheden' op een rijtje. Als je zelf nog meer ideeën hebt, deel ze dan vooral in een reactie — ik bedank je alvast.
Hoe kan je ontsnappen uit de ratrace?
Fase I: Verantwoordelijkheid opnemen voor je eigen leven.
Het is jouw leven. Je bent geboren in en met een aantal omstandigheden die je niet kiest. Gelukkig kan je wat betreft de rest van je leven wel heel wat zaken in eigen handen nemen. Er is altijd een keuze.
Stap 1. Verminder je uitgaven.
Dit is het allerbelangrijkste. Hoe minder geld je uitgeeft, hoe minder tijd je moet verdienen. Want geld verdienen kost tijd, en tijd — daar hebben we niet zo veel van. Als je liever je tijd besteedt aan
je gezin, je vrienden, je eigen interesses dan aan werken voor een baas, dan is het hoog TIJD om eens
na te gaan welke kosten je kan schrappen.
Ik geef je een hele hoop voorbeelden van hoe je je uitgaven kan temperen en zuiniger kan leven in rondkomen met een klein budget.
In het kort komt het hier op neer: koop zo weinig mogelijk. Zorg dat je zo weinig mogelijk afbetalingen moet doen. Leef zo ecologisch mogelijk (want dat is beter voor de planeet EN goedkoper!).
Herinner je bij deze stap dat ook de kleine uitgaven meetellen. Zelf shampoo maken kost weinig tijd in verhouding met aanschuiven in en van en naar de supermarkt rijden, en het is veel goedkoper en ecologischer.
Voor grotere, of onverwachte uitgaven kan een microleensysteem uitkomst bieden. Daarbij spreek je met een aantal mensen die je vertrouwt af, dat iedereen elke maand een bepaald bedrag stort aan een groepsrekening. Het volledige bedrag wordt dan per maand aan 1 willekeurig gekozen lid van de groep gestort. Of, na overleg: aan de persoon van de groep die het op dat moment het hardst nodig heeft.
Met dat systeem maak je geen winst, maar je kan wel onverwachte uitgaven bekostigen, of een investering doen. Meer info zie hier.
Als je wel koopt, zorg er dan voor dat wat je koopt gerecycleerd is, of tweedehands, of biologisch, ecologisch, afbreekbaar, vegan, fairtrade, van goede kwaliteit en duurzaam. Op die manier draag je zelf al zo weinig mogelijk bij aan de verspilling, aan dierenleed, aan mensenleed en aan vervuiling.
En, belangrijk: laat je hierbij niet demotiveren door mensen die je verwijten dat je niet honderd procent perfect bent. Zulke mensen komen met een opgeheven vingertje en zeggen zaken als: 'Jij eet dan misschien veganistisch, maar je neemt WEL nog het vliegtuig, ben je dan wel consequent bezig??'
Doorzie dat soort verwijten voor wat ze zijn: een excuus van de verwijter om zelf niks te ondernemen. Lees er hier meer over.
Mensen zijn imperfect. Als je je best doet, kom je al een heel eind. Als we allemaal ons best doen, komen we gigantisch ver.
Minimaliseren hoort hier ook bij. Doe je huishouden met plezier en ruim alle overbodige spullen op of versimpel ze (lees hier een voorbeeld over DIY en zero-waste) met hulp van bijvoorbeeld Marie Kondo. Weet je niet waar beginnen? Google 'minimaliseren' of zoek in je bib op dat trefwoord.
Stap 2. Zoek uit wat je het aller, allerliefste doet. Waar ben jij goed in? Wanneer verlies je alle gevoel voor tijd? Wat brengt je in de 'flow'? Wat deed je als kind al graag?
Heb je het gevonden? Misschien zijn het wel meerdere zaken: prima!
Nu doe je een brainstorm: hoe kan je met dit unieke talent iets bijdragen aan de wereld? Hoe kan je geld, of kost en inwoon verdienen aan deze interesses?
Neem hier echt even de tijd voor. Pak een blad papier en een pen. Schrijf in het midden je talent/ interesse op. En noteer alle ideeën die in je opkomen, OOK diegene waarvan je denkt: dat kan niet.
Stap 3. Herstel je contact met de natuur.
Ik kan er natuurlijk naast zitten, maar ik denk dat heel wat van onze huidige problemen te maken hebben met de mate waarin we vervreemd raken van de natuur. Wij zijn immers natuur. We zijn niet
gemaakt om in betonnen steden achter glas en airconditioning te functioneren in een wereld van kunstmatige bliepjes en kunstmatig eten. Althans: ons lichaam en onze mindset is nog niet meegeëvolueerd naar zo'n manier van leven.
Ga dus wandelen. Snuif aan bloemen. Ga kamperen. Trek de bossen in. Kweek sla.
Het contact met de natuur herstellen, staat gelijk aan het contact met je ziel herstellen. Met je zèlf.
Fase II: Kies een andere manier van leven
Als je je kosten hebt verminderd, je weet wat je doel is, wat je het liefst van al zou doen in je leven,en je hebt je contact met de natuur en met je ziel hersteld, dan kan je daadwerkelijk naar dat doel beginnen werken.
Ik denk dat je,
1)als je iets doet met je talenten waardoor je iets positiefs (wat dan ook) bijdraagt aan de wereld,
2)als je bewust leeft en zo min mogelijk leed veroorzaakt voor alle andere levende wezens, o.a. door je koopgedrag (vegan leven, niet vliegen, fairtrade producten kiezen, ...)
en
3)als je je bewust bent van het feit dat ook jij natuur bent, ...
...je al een heel eind op weg bent om aan de ratrace te ontsnappen.
Maar voor de volledigheid zet ik ook nog enkele radicalere tips op een rijtje:
1.Voor een gemeenschappelijke vorm van wonen kiezen
Vroeger was religiositeit heel normaal. Mensen konden, veel makkelijker dan nu, aan het 'gewone leven' ontsnappen door in het klooster te gaan, non of priester te worden, naar de missies te trekken, enzovoort.Tegenwoordig zijn er niet zoveel kloosters meer. Maar er zijn nog steeds andere vormen van 'je aan de samenleving onttrekken', bijvoorbeeld door je aan te sluiten bij een woongroep.
-in microvorm:
*de kangoeroewoning of het gemeenschapshuis: zie voor frisse ideeën, tips en zoekertjes de uitstekende site van samenhuizen voor alle mogelijke vormen van samen wonen en leven, co housing, enzovoort.
*Koop/bouw een eigen tiny house, yurt, busje waarin je kan wonen.
*Koop een huis, als je kan. Je kan je woonst, als je zelf wil reizen, weer doorverhuren aan anderen. Dat blijft in de sfeer van kapitalisme, maar nogmaals: als je je leven volgens fase I hebt ingericht, kan je als voorbeeld dienen voor andere mensen, die ook anders willen gaan leven. En zo ontstaat er op lange termijn steeds meer samenwerking. Dat is de 'Be the change you want to see' van Gandhi in de praktijk gebracht.
-in macrovorm (al wat radicaler):
*Ga bij een commune, al of niet religieus. Je kan nog steeds intreden in kloosters en dergelijke. Ook bestaan er heel wat alternatieve plekken waar mensen samenwonen. De nummer 1 website op dit vlak is Omslag. Ook op Nudge vind je veel info.
*Ga rondreizend vrijwilligerswerk doen: dan heb je geen eigen woonst nodig, en ook geen job. Je krijgt kost, inwoon, en culturele uitwisseling. Check helpx, wwoof, workaway.
Of lees over de inspirerende ontmoetingen die wij als host al met vrijwilligers van over de hele wereld hebben gehad, hier en hier. Vrijwilligerswerk is een uitstekende manier om allerlei vaardigheden aan te leren.
*Je kan ook stationair vrijwilligerswerk doen: voor een goed doel. In ruil voor jouw inzet wil de organisatie je misschien bed en brood bieden.
*Ga kraken: het is heel jammer dat er nog steeds erg veel huizen en panden leeg staan, ongebruikt, terwijl er zoveel mensen zonder huis zijn. Je kan je ongenoegen hierover uiten door burgerlijk ongehoorzaam te worden en te gaan kraken. Op die manier geef je het leegstaande huis/gebouw alsnog een nuttige bestemming, en klaag je tegelijkertijd leegstand en overbodige rijkdom aan. Voor meer over kraken en over inspirerende kraakpanden zie o.a.: maps.squat.net, homelessandabroad.com, gonomad.com, squattheplanet.com.
Stadsratten die op weinig geld willen overleven en die van recycleren houden kunnen kiezen voor aren lezen als levenswijze, ook wel skippen en dumpster diving genoemd.
*Ga rondreizen, en verdien onderweg je eten, slaapplek en vervoer met je passies. Ik ben al rondtrekkende straatmuzikanten tegengekomen, maar ook reizigers die portretschilderden, digital nomad waren, gigagrote luchtbellenblazers, waarzegsters, levende standbeelden, creatievelingen die eigengemaakte juwelen, kunst, theater, circus, advies of workshops verkopen. Meer tips en info vind je bij het Netwerk Alternatieve Reizigers.
*Een heel extreem maar bijzonder inspirerend voorbeeld vind ik het levensverhaal van Raynor Winn
en haar man Moth, dat ze neerschreef in The Salt Path, vertaald als Het Zoutpad. Na een ongelukkige investering verliest dit koppel hun huis, en daarmee ook hun inkomsten, want ze baatten er een bed&breakfast in uit. Ze zijn alles kwijt. En daarbovenop krijgen ze in diezelfde week ook nog vernietigend nieuws van het ziekenhuis: Moth heeft een zeldzame, terminale ziekte. Op hun 53e worden ze dakloos, met nog slechts een klein sommetje per maand van een ooit afgesloten verzekering, net genoeg voor hun maaltijden, maar niet meer dan dat.
Ze schaffen rugzakken, trekschoenen en een tent aan, en gaan doodeenvoudig stappen in de natuur, en wildkamperen. En door de helende kracht van de natuur, de fysieke beweging, en telkens opnieuw een stap vooruit te zetten, niet te blijven zitten, komen ze tenslotte uit bij een oplossing.
Ook rondtrekken en wildkamperen kan een manier van leven zijn. Geen gemakkelijk leven, want het regent ook, stappen is zwaar, en de nachten kunnen koud zijn. Maar het biedt een boeiend leven, zeker als je niks meer te verliezen hebt.
*Verder bestaan er mensen die zonder geld rondreizen. Inspiratie o.a. hier en hier en hier.
*Heb je het helemaal gehad met deze samenleving, dan kan je kluizenaar of kluizenares worden. Moderne heremieten bestaan!
Kluizenaars zijn van alle tijden. Alleen al aan de hoeveelheid verschillende termen voor kluizenaars kan je merken dat ze niet helemaal onbelangrijk zijn binnen de maatschappij. Op zijn minst doen ze mensen nadenken.
Sommigen kiezen voor het kluizenaarsbestaan omdat ze hun leven aan hun god willen wijden. Anderen hebben traumatische ervaringen meegemaakt en verkiezen de vrijwillige eenzaamheid. Nog anderen willen een leven wars van alle materialisme, een leven van eenvoud.
Wat ook de motivatie mag zijn, uit alle verhalen die je op internet vindt, blijkt dat veel mensen kluizenaars bewonderen en aanvaarden. Sommige kluizenaars krijgen post van over de hele wereld. Sommige anachoreten houden een blog bij over hun leven, er bestaat ook een nieuwsbrief voor en door kluizenaars. Heel wat dorpen zien de kluizenaars blijkbaar als een soort mascottes: ze wijden standbeelden of gedenktekens aan hen, ze bezoeken hen om raad te krijgen, ze zijn trots op HUN kluizenaars.
Je kan hier over hen lezen, hier, dit artikel, dit, en nog eentje in het Nederlands.Sylvain Tesson is een Frans auteur die 'Zes maanden in de Siberische wouden' schreef - daarin verwerkt hij heel wat info over het kluizenaarsbestaan.
Zelfvoorzienend leven
Heb je een eigen stek, dan kan je proberen in eigen behoeften voorzien. Dit was de manier van leven die ik voor ogen had, en nog steeds - ten dele - voor ogen heb.
Ondertussen heb ik best wel wat kennis vergaard over zelfvoorzienend leven, en kan ik je deze inzichten delen:
-Zelfvoorzienend leven is niet altijd vanzelfsprekend.
Soms gebeuren er onverwachte zaken. In ons geval kreeg mijn vriend een arbeidsongeval, waardoor hij niet meer kan boren, timmeren, en zo goed als geen tuinwerk kan doen. Als je een tuin zo wilt onderhouden dat je er het hele jaar door uit kan eten, ben je toch best met minstens twee personen, en idealiter meer. Echt zelfvoorzienend zijn kan je alleen in een dorp, in mijn opinie. En kijk: er komen steeds meer ecovillages en transitiesteden bij!
-Zelfvoorzienend leven vraagt veel tijd en knowhow
Alles zelf maken is leuk, het is ecologischer, goedkoper en je weet precies wat je eet of wat je op je huid smeert. Het geeft een gevoel van controle, zelfredzaamheid en kennis - dat is heel fijn. Die kennis opdoen vraagt echter tijd en leren en ervaring. Al je eten en drank zelf verbouwen, je eigen ruimte zelf verbouwen en inrichten, je eigen wasmiddel maken enzovoort vraagt ook allemaal tijd. Heb je je tuin gepland, ingezaaid, onderhouden? Dan ben je nog niet klaar: je moet ook oogsten, verwerken, inmaken, diepvriezen, drogen, fermenteren, en bereiden.
Zelfvoorzienend leven is continu bezig zijn met zelf voorzien in: het vraagt veel tijd. Lees zeker ook De zelfvoorziener en de winter voor tips en inzichten.
Ook interessant: je moestuin is goud waard, maar levert je eigenlijk niet zo veel op in cash. Lees waarom een moestuin desondanks enorm waardevol kan zijn. Je rekent namelijk best in dat je, naast elementaire levensbehoeften zoals water, eten en warmte ook nog geld nodig hebt om belastingen mee te betalen..
-Zelfvoorzienend leven kan je niet alleen
Om ECHT volledig zelf voorzienend te zijn in elektriciteit, water, verwarming, voeding, verzorgingsproducten en kleding heb je een groep en een dorp nodig, in mijn opinie. Het vereist heel veel kennis en heel veel gespecialiseerde talenten.
Dat hoeft geen probleem te zijn. Volgens mij zullen mensen in de nabije toekomst terug op kleine schaal gaan samenwonen en samen voedsel verbouwen en zelf voorzien in hun behoeften. Op een manier die de planeet niet naar de vaantjes helpt. Samen sta je sterker. In vroegere eeuwen ging het net zo: mensen woonden samen en deelden hun talenten of ruilden ze.
Een manier om te ontsnappen aan de ratrace is dus om in een community te gaan wonen die aan zelfvoorziening doet, zoals de ecovillages, en jouw bijdrage te leveren.
Wat zijn jouw ervaringen? Heb je nog tips?
