Boekbespreking: na de apocalyps, Lewis Dartnell

Boekbespreking: Na de apocalyps - Alles wat je nodig hebt om weer een beschaving op te bouwen, Lewis Dartnell, uitgegeven bij Spectrum

Lewis Dartnell bespreekt in zijn boek alle kennis en skills die je nodig hebt om een geavanceerde beschaving weer op te bouwen.
Een ramp is immers mogelijk: een epidemie kan een groot deel van de bevolking nekken, terroristen kunnen atoombommen weten te bemachtigen, of een asteroïde kan onverwachts inslaan.
Dartnell gaat uit van een klein aantal overlevenden die gebruik kunnen maken van wat er overblijft.
In de eerste jaren na de ramp hoeven die overlevenden zich niet al te veel zorgen te maken: veel eten blijft lang houdbaar, kledij en schoenen zijn overal, evenals brandstof, drinkbaar water, geneesmiddelen, boeken en beschutting.
Die voorraden maken het mogelijk voor de survivors om aan een doorstartbeschaving te gaan denken: ze moeten kennis verzamelen, evenals zaden en gereedschap.
Op dit moment is veel kennis versnipperd.  Niemand weet alles.  Veel hoogtechnologische snufjes maken bovendien gebruik van een netwerk aan technologieën en grondstoffen.
Omdat het onmogelijk is alle beschikbare kennis in een boek te gieten, wil Dartnell een overzicht bieden van de allerbelangrijkste informatie, opdat de samenleving weer zou kunnen opgestart worden na een ramp.

De auteur beschrijft op realistische wijze wat er zou gebeuren wanneer er slechts een handjevol mensen overblijft na een apocalyps.  Hij biedt tips: hoe je water zuivert, bijvoorbeeld, en dat je best zo snel mogelijk de stad verlaat, om je uiteindelijk te vestigen in een degelijk, duurzaam gebouw, zoals een gevangenis.

Daarna bespreekt hij in korte hoofdstukken de belangrijkste info per categorie.

De landbouw is uiteraard enorm belangrijk.  Dartnell stelt voor om in de eerste jaren naar overblijvende groenten (zoals asperges) op zoek te gaan, maar in zijn ogen zijn granen toch de kern van onze voeding.  En een samenleving kan pas echt doorgroeien wanneer er een voedseloverschot is.
Daarom moet de overlevende graan gaan verbouwen.  Met geen woord rept Dartnell over quinoa - een graan dat makkelijker te zaaien en bewerken valt dan tarwe, en dat bovendien in heel wat delen van de wereld makkelijk groeit.  Hoe zaai je quinoa?  Lees het hier.
Lewis bespreekt hoe je graan kan oogsten, dorsen en wannen - maar hij vertelt niets over hoe je dat graan vervolgens best kan opslaan.  Wat doe je met meelmotten, muizen, graankalanders en andere graanbeluste mededingers?
Dartnell heeft ook nog nooit van permacultuur gehoord.  Volgens hem put je (terecht) de grond uit wanneer je oogst.  Maar het tekort dat zo ontstaat, kan volgens hem enkel met meststoffen goedgemaakt worden, van dierlijke mest en kunstmest.
In de permacultuur zouden we met mulch (organisch materiaal dat voedingsstoffen toevoegt) en compost werken: deze kunnen volgens mij alle tekorten wegwerken en zelfs extra voedingsmiddelen aan de grond toevoegen!
Wel positief vind ik het dat Lewis geen taboe ziet in het gebruik van menselijke mest.  Kunstmest is moeilijk te maken door een beginnende samenleving, en eigen mest is altijd voorhanden...  Uiteraard dient het menselijk afval hygiënisch behandeld te worden: het moet steeds bedekt worden met zaagsel of stro, en het moet verschillende keren omgezet zijn vooraleer het op het veld belandt.  Urine is steriel.  Deze vang je het best apart op, en kan je verdunnen, om daarna over het land te gieten.
Dartnell ziet nog meer mogelijkheden voor menselijke mest: indien de overlevenden er in slagen om een bioreactor te bouwen, waarin de mest in gas wordt omgezet, dan kunnen ze energie maken van hun eigen afval!  In sommige ontwikkelingslanden worden compost-wc's reeds ingezet om met het ontstane gas te koken!
Wat mij betreft had Dartnell op dit thema nog mogen doorgaan: compost wc's zijn een enorme gemiste kans voor onze huidige samenleving!  Momenteel gebruiken we hier thuis met succes een compost toilet.  We besparen hier enorm veel water mee, en we recycleren iets dat anders slechts de zee zou vervuilen nu als een gezonde en doeltreffende meststof.
In europa werd vroeger de kamerpot op straat geleegd, maar in het pre-industriële China belandde de menselijke mest op de akkers.  Het afval werd daar collectief verzameld om als mest te dienen.  Dartnell doet hier een mijns inziens onnodige en ongefundeerde uitspraak: "het pre-industriële China had wel een productieve landbouw, maar ziekten van maag en darmen waren endemisch."
Was dat in Europa dan niet het geval?!
In het kort wordt het conserveren van voedsel besproken: drogen, in suiker opleggen, inzouten (Dartnell legt daarbij uit hoe je zout wint), roken en inleggen in zuur (fermentatie).
Hoe kan je alcohol brouwen, en hoe laat je een zuurdesembrood rijzen zonder gist?
Ik bespeur weinig kritiek op de huidige samenleving in het relaas van Dartnell.  Als je hem leest, kan je niet anders dan bewondering voelen voor wat de mens allemaal bedacht en bereikt heeft (tot ruimtereizen toe!).  Maar de negatieve aspecten van onze hoogtechnologische beschaving worden slechts summier behandeld.  Misschien vond Dartnell dat overbodig, gezien zijn boek als gids is bedoeld en niet als cultuurkritiek.  Af en toe geeft hij wel leuke alternatieven aan.  Zo zou een post-apocalyptische samenleving waarschijnlijk kiezen voor electrische auto's, voor hernieuwbare energie, voor compost-wc's op grote schaal, en voor niet-elektrische koelkasten!  Het is namelijk perfect mogelijk om een geluidloze absorbtiekoelkast te maken.  Een dergelijke koelkast gebruikt hitte om dingen af te koelen.  Zie ook "Leven zonder koelkast."

Wanneer de enorme hopen kledij beginnen verslijten, moeten de overlevenden zelf aan de slag.  Dartnell vertelt hoe wol, katoen en vlas gewonnen worden, hoe er draad van wordt gesponnen, en hoe je een eenvoudig weefgetouw kan maken.  Ritsen en klittenband zullen moeilijk zijn voor de toekomstige survivors om te ontwerpen.  Een knoop is dan een elegante oplossing.

Wat ik uit dit boek geleerd heb, is dat onze beschaving voornamelijk op chemie, fysica en technologie gestoeld is.  Drie vakken waar ik geen kaas van heb gegeten...  Dartnell weet belangrijke chemische processen echter op eenvoudige wijze uiteen te zetten.
Hij bespreekt hoe je zelf potas en zeep kan maken, hoe soda, klei, kalkmortel, metalen en glas gewonnen worden en hoe belangrijk en veelzijdig deze materialen zijn.

In het hoofdstukje over geneeskunde kom je te weten dat alle geneesmiddelen uiteindelijk een plantaardige oorsprong kennen.  Veel ziekten zijn ook een gevolg van de beschaving zelf, en dan met name van het domesticeren van dieren: o.a. griep, pokken en verkoudheden hebben we te danken aan het feit dat mensen zijn begonnen met het houden van varkens, runderen, kippen en schapen.
Handig om te weten is dat opium een universele pijnstiller is: na de bloei van de papaver oogst je het sap van deze plant.
Gezien mijn slechte vaardigheden in technologie ging het zelf maken van de radio aan mij wat voorbij.  Maar het hoofdstuk communicatie is erg interessant: hoe kan je nog schrijven, wanneer alle balpennen en het printpapier op is?  Hoe maak je pennen, en inkt, en papier?  Hoe maak je drukletters om sneller te communiceren?
Komen ook nog aan bod: gevorderde chemie (zoals explosieven en fotografie), en klokken en kaarten: hoe meet je de tijd, en hoe meet je je positie.
Uiteraard is 1 boek niet genoeg voor een doorstartende samenleving, of voor mensen, zoals preppers, die zich nu al willen voorbereiden op een mogelijke apocalyps.  Daarom heeft Lewis Dartnell op zijn website een forum, en biedt hij handleidingen aan voor het maken van van alles en nog wat:
the-knowledge.org
Conclusie: Een interessant boek vol wetenswaardigheden over de geschiedenis en over allerlei belangrijke ontdekkingen.  Een vlot leesbaar begin voor wie zich tot in de puntjes wil voorbereiden op een ramp.
Als fijne afsluiter geeft Dartnell ook nog een lijstje met post-apocalyptische romans mee (zie ook mijn rubriekje Apocafictie!), aangezien we heel wat kunnen leren uit dergelijke verhalen!