zondag 30 augustus 2015

Zweedse Zoetigheid: Chokladbollar

Toen ik een jaar in Zweden woonde, heb ik veel aan "fika" gedaan: pauzeren met een glaasje saft (sap) en een zoetigheidje erbij.
Allerlekkerst waren: banankaka (bananencake), bullar (een soort zoete broodjes), en chokladbollar (chocoladeballetjes). 
Toen mijn neefjes en nichtje onlangs op bezoek kwamen, wilde ik snel in een zoetigheidje voorzien. 
Deze chokladbollar waren daarvoor perfect geschikt!



Vegan Recept: Zweedse Chokladbollar
Nodig:
-40g kokosvet
-50 g haver
-1.5 el cacao
-1 el water, of, als je daarvan houdt, koffie, of zwarte thee
-3/4e tl vanillepoeder
-1 el agavesiroop
-kokospoeder, om de balletjes door te rollen
Hoe maak je het?
1.Meng eerste de droge ingredienten in een kom, alles behalve het kokospoeder.
2.Voeg de natte ingredienten toe en meng alles met je handen.  Door de warmte van je handen smelt ook het kokosvet.
3.Rol balletjes en rol ze door het kokospoeder.
4.Koud zijn ze nog lekkerder!

Zweedse Zoetigheid: Chokladbollar

Toen ik een jaar in Zweden woonde, heb ik veel aan "fika" gedaan: pauzeren met een glaasje saft (sap) en een zoetigheidje erbij.
Allerlekkerst waren: banankaka (bananencake), bullar (een soort zoete broodjes), en chokladbollar (chocoladeballetjes). 
Toen mijn neefjes en nichtje onlangs op bezoek kwamen, wilde ik snel in een zoetigheidje voorzien. 
Deze chokladbollar waren daarvoor perfect geschikt!



Vegan Recept: Zweedse Chokladbollar
Nodig:
-40g kokosvet
-50 g haver
-1.5 el cacao
-1 el water, of, als je daarvan houdt, koffie, of zwarte thee
-3/4e tl vanillepoeder
-1 el agavesiroop
-kokospoeder, om de balletjes door te rollen
Hoe maak je het?
1.Meng eerste de droge ingredienten in een kom, alles behalve het kokospoeder.
2.Voeg de natte ingredienten toe en meng alles met je handen.  Door de warmte van je handen smelt ook het kokosvet.
3.Rol balletjes en rol ze door het kokospoeder.
4.Koud zijn ze nog lekkerder!

zaterdag 22 augustus 2015

Zuurdesem van oud brood

Onlangs startte ik mijn zuurdesem weer op.
Bij het experimenteren met bakken gebruikte ik met succes oud, droog broodkruim als basis om een nieuw brood te bakken.
En dit keer vroeg ik me af of je een zuurdesem ook zou kunnen opstarten met oud broodkruim.
En het is gelukt!

Om de zuurdesem te starten mengde ik
-250 ml lauw water
-200 g oud broodkruim, fijngemalen tot een soort bloem
-50 g speltmeel
Daarna elke dag s morgens en s avonds doorroeren, en al vanaf de tweede dag was het aan het bubbelen.
Daarna gebruikte ik er een deel van om een brood mee te maken. 
Omdat onze bloem bijna op was, kneedde ik een deel van het brood met grof broodkruim als "bloem".  Zo zag het eindresultaat er uit:


Een zij experiment dat ik uitvoerde met het broodkruim is jammer genoeg wel mislukt.  Ik wou proberen kass te maken, een gefermenteerde brooddrank met oud brood als basis.  Je moet dat mengen met citroensap en munt, en een zoetstof - het klonk heel lekker.  Maar het resultaat vond ik helaas vies smaken...Misschien had het ermee te maken dat ik de hoeveelheden voor het recept gehalveerd heb. 
Zo zag de kvass er uit:
 Mocht er iemand betere resultaten met kvass hebben behaald of met andere zuurdesemprojecten: laat maar horen!

zondag 16 augustus 2015

Zelf een compost wc installeren binnen en buiten

Ik ben dol op compost wc's!  Compost wc's zijn droge toiletten, waarin de uitwerpselen en de urine met zaagsel bedekt wordt. 

Compost wc's bieden zo enorm veel voordelen:

1.Ze zijn geluidloos.
2.Ze stinken niet, als je ze onderhoudt (de emmer regelmatig leeg-en schoonmaken).  Toiletverfrissers zijn onnodig. 
3.Door op de compost w.c. te gaan, bespaar je enorm veel liters water uit: daardoor verkleint dan weer je ecologische voetafdruk.
4.Doordat je zoveel water bespaart is een compost w.c. veel  goedkoper dan een gangbaar toilet.
5.Het menselijke afval uit je compost toilet eindigt, goed gemengd met zaagsel, op de composthoop.  Dit is wat mij betreft het leukste voordeel: na de compostering levert je droge toilet een prima compost op, die in de tuin kan gebruikt worden. 
6.Op die manier is de cirkel mooi rond, en doe je aan eindeloze ecologische recyclage: je eet groenten uit de tuin, je gaat naar het toilet op de compost w.c., je gooit de compost w.c. emmer op de composthoop, en uiteindelijk gebruik je die compost opnieuw in de tuin om nieuwe groentjes mee te kweken!

Eventuele nadelen van een compost toilet:

1.Je moet, dat geef ik toe, iets overwinnen de eerste keer dat je je compost toilet moet leegmaken.  Tegelijkertijd is dit een wake-up call: een conventioneel toilet is heel proper en schoon, maar enkel omdat we de viezigheid wegspoelen en in zee doen belanden!  Het went overigens heel snel, en wordt na een tijdje de normaalste zaak van de wereld.
2.Je moet het leegmaken van de emmers in je weekschema opnemen.   Vraag jezelf af of je het ziet zitten om ongeveer elke twee dagen naar je compostbak te lopen met de emmer van je droge wc.  Heb je een groter gezin, dan zal de emmer vaker geleegd moeten worden.
3.Soms krijg je misschien verbaasde reacties.  Daarom kan het helpen een tekstje met uitleg (hoe het werkt, waarom je er eentje hebt) in je compost toilet te hangen.
4.Je hebt een compostbak (en dus een tuin) nodig.  In een ideale toekomst zijn er compost ophaaldiensten voorzien voor appartementsblokken, maar voorlopig is het daar helaas nog even op wachten.
5.Je hebt een zaagselbron nodig, evenals tijd en vervoer om grote hoeveelheden zaagsel op te halen.  Je hebt ook opslagruimte nodig voor dit zaagsel.  Wij gebruiken een bigbag onder een afdak buiten, en een grote emmer voor binnen.  Bedenk ook dat het zaagsel moet zijn van onbehandeld hout, dus geen mdf-platen bijvoorbeeld!  Behandeld hout is schadelijk voor je composthoop, omdat het gifstoffen bevat.
Je kan dit nadeel ook omzetten in een voordeel.  Wij vonden een zaagselbron bij een vriendelijke wagenmaker in de buurt, waar het fijn is om langs te gaan.


Vanwege onze verbouwingen hadden we tevoren ruimte noch tijd om het binnen compost w.c. te bouwen en te onderhouden.
We bricoleerden wel een heel aardig buiten compost w.c.:

Hoe maak je een buiten compost wc?
Nodig:
-Beschut hoekje in je tuin zonder inkijk, en liefst met een mooi uitzicht!
-Een oude stoel met leuning.
-Een wc-bril
-een zaag
-boor en nagels
-zaagsel
-emmer die onder de stoel past
Hoe maak je het?
1.Zaag een ronde vorm uit het zitvlak van de stoel, waarop je wc bril past.
2.Zet de wc bril vast op de stoelzitting.
3.Plaats de emmer onder de stoel en vul hem met zaagsel.
4.Plaats het volledige compost toilet in het beschutte hoekje.

In de zomer is het fantastisch om op dit toilet te kunnen gaan: je hoort de vogeltjes en ziet de koeien!
Maar met het korter worden van de dagen is het minder leuk om naar buiten te moeten gaan.
Ons conventionele toilet spoelde net voor de winter begon plots moeilijk door.  Met alweer een stap van de verbouwingen achter de rug (en dus minder chaos en meer plaats) zette dit euvel mij aan om eindelijk eens werk te maken van het binnenshuis compost toilet.

Ik kan me voorstellen dat heel wat mensen huiverig tegenover een droge wc binnenshuis staan.  Je moet inderdaad rekening houden met een aantal zaken opdat het niet gaat stinken, en opdat je geen vliegen krijgt.
Maar...
We hebben de binnen wc nu al een tijdje in gebruik, en ik moet zeggen dat ik enorm tevreden ben!  Eerlijk waar: er is geen stank.
Ik heb al veel ergere stank ervaren in conventionele toiletten, bijvoorbeeld als ik vlak na iemand anders naar het toilet moest.  De geur hangt er dan echt nog, ook al heeft de voorganger doorgetrokken en netjes de wc-borstel gebruikt!
Bij mijn binnen compost wc is er geen stank: het zaagsel absorbeert alle geurtjes!
Dit betekent echter niet dat er helemaal geen stank aan te pas komt.
De stank, daar krijg je mee te maken wanneer je het wc (de emmer dus) op de composthoop leegt, en wanneer je de emmer schoonmaakt. Als je weinig tijd hebt, volstaat het om de emmer even uit te spoelen en eventueel vuil aan de randen met een wc borstel schoon te maken.  Heb je wat meer tijd, dan is het goed om vijf minuten een bodempje azijn, of heet water en sodakorrels, in de emmer te doen, waarna je hem grondig schoonborstelt. 
Ook wanneer ik de nieuwe, lege emmer opnieuw in het toilet plaats, hangt er nog een beetje urinegeur (echt niet veel hoor,vergelijkbaar met een conventioneel toilet.)  Ik los dit geurprobleempje op door even een lucifer af te strijken, of door een wierookstokje.
 
Hoe maak en gebruik je een binnen compost toilet?
Nodig:
-droge wc meubel (zie foto, wij vonden deze tweedehands - misschien is iets dergelijks wel op internet te vinden) of een kakstoel (ook op internet), of een mooie stoel met wc bril op (zie beschrijving boven)
-emmer die in het meubel of onder de stoel past
-opbergemmer voor zaagsel
-zaagsel - eventueel, als je een berg zand hebt die weg mag, kan je ook aarde gebruiken.  Hou er wel rekening mee dat je emmer dan een stuk zwaarder wordt om naar de composthoop te dragen.
-bewaarplek buiten voor een grotere hoeveelheid zaagsel (wij gebruiken twee bigbags onder een afdak buiten, zo vallen we niet snel zonder voorraad)
-schepje om zaagsel mee te scheppen

Hoe maak/installeer je het?
1.Zoek een goede plek uit waar het toilet kan staan
2.Plaats de emmer in het toilet.
3.Vul hem met een laag zaagsel.  Vul dit eventueel aan met in stukjes gescheurde wc-rolletjes (die belanden anders toch maar bij het oud papier!)
4.Zet de emmer met zaagsel en het schepje naast het toilet.
5.Het is belangrijk om, telkens je het toilet gebruikt, "door te spoelen" met een schepje zaagsel.  Je mag geen uitwerpselen of urine zien liggen in het toilet.
6.Maak op tijd leeg boven de composthoop.
7.Als je de emmer hebt leeggemaakt, is het belangrijk dat de inhoud van de emmer op de composthoop ook bedekt wordt met zaagsel - anders krijg je geuroverlast en vliegen.  Als je alles met een laagje zaagsel bedekt, is er geen probleem.
8.Was de lege emmer met regenwater en vul daarna opnieuw met een laagje zaagsel.
9.Was je handen met zeep.

Foto's:

Onze buiten compost w.c.:


 Het uitzicht vanaf de buiten compost w.c.:






Het binnen compost w.c. meubeltje (ziet eruit als een kastje als je het dichtklapt):




En in open vorm:





Emmer met zaagsel en schepje (zowel schepje als emmer komen uit de kringwinkel :)


Enkele tips:
-In ons gezin zijn we slechts met twee personen.  Een groter gezin zal sneller "emmers vullen".  In dat geval is het handig als je meerdere passende emmers hebt.  Zet eventueel al een aantal emmers met een laagje zaagsel erin klaar op een rijtje.  En werk met een beurtrol, zodat je niet elke dag het toilet hoeft leeg te kappen.
-Geef je een feestje of verwacht je bezoek?  Zorg dan voor voldoende klaarstaande emmers.  Hang een briefje op het toilet dat men je even roept als de emmer vol is.  Een tekst met uitleg over hoe het toilet werkt en wat de voordelen zijn, is ook belangrijk.
-Het is belangrijk om een "leverancier" van zaagsel in de buurt te hebben.  Het is eveneens belangrijk dat het zaagsel dat je gebruikt afkomstig is van bomen, en dus niet van bewerkte meubels.  Dan is de kans immers groot dat er lijm en andere rommel in zit, en dat wil je niet als uiteindelijke compost gebruiken.  
-Een ruime opbergplek (buiten) voor het zaagsel is belangrijk.  Bigbags onder een afdak werken prima.
-Uitwerpselen stinken amper, en al  helemaal niet als je ze met zaagsel bedekt.  Wat voor stank zorgt, is urine.  Mijn vriend plast meestal buiten, en soms gebruik ik (bv 's nachts) een po.  De in een po opgevangen urine kan je dan weer als bijzonder effectieve meststof (verdund met water) toedienen aan je kamerplanten of tuingroenten. 
Voorbeeld van een grote emaillen plasemmer die ik eens op de rommelmarkt vond.  Met handig handvat!  

-Om urine goed op te vangen zodat het niet gaat stinken kan je krantenpapier of verscheurde wc-rolletjes aan je emmer toevoegen.  Ook biologisch afbreekbare kattenbakkorrel kan een uitkomst bieden!  Kijk wel goed na of de kattenbakkorrel op de composthoop mag, dit wordt vermeld op de verpakking.
-Heb je in huis geveegd, en het vuil in een blik gestofferd?  Ook dat mag in je compostwc, zolang het gewoon stof en zand is.  (geen plastic bv)
-Eventueel kan zelfs je keukenafval in je wc - zolang je het maar met zaagsel bedekt.
-Naar het schijnt bevorderen menselijke nagels en haar de werking van de composthoop.  Ook die mag je dus in de droge wc emmer gooien!

Nog meer over compost w.c.'s vind je hier!  En hier vind je een update over onze compost wc, en onze ervaringen ermee, na 6 maand gebruik binnenshuis!

Wil je een kant-en-klare oplossing? Ga dan zeker eens rondneuzen op de site van offgrid.nl : zij hebben allerlei compostwc oplossingen in de aanbieding. Hun website is: https://www.offgridcentrum.nl/

Brood maken van oud brood

Wij halen onze biologische bloem bij een bakker in de buurt.
Op een keer vertelde mijn vriend hem iets over onze kippen.
"Oh, hebben jullie kippen!" riep de bakker.  "Had dat toch eerder gezegd!"
En hij bracht ons twee volle zakken broodkruim.
Supervriendelijk van hem!
Alleen hebben wij twee superkieskeurige kippen, die wel ns door het kruim pikten, maar niet van harte.
Dat durfden we aan onze vrijgevige bakker niet te zeggen...
Nu weten wij wel wat we kunnen doen met oud brood.
Er zijn zo veel mogelijkheden: paneermeel, broodpudding, gebakken korstjes voor in de soep, vegan parmesan, sausbindmiddel, etc.
Maar ik zocht naar een manier om in een keer veel kruim te kunnen gebruiken.
Ik bedacht me: als ik het kruim heel fijn vermaal, zou het dan niet opnieuw dienst kunnen doen als n soort bloem?
Ik probeerde het uit, en ja hoor: een elastisch deeg, en een volle smaak.

Dus hierbij een recept voor nieuw brood van oud brood!  Ecologisch, en zeer budgetvriendelijk :)
Bij broodrecepten is het moeilijk om exacte hoeveelheden weer te geven, vind ik, maar ik doe een poging:



Recept: Brood met oud broodkruim
Nodig:
-300 a 400 g droog, oud broodkruim (je kan ook 200 g nemen, maar pas dan je bloemhoeveelheid aan)
-750 a 850 g bloem (ik nam spelt)
-1 el gedroogde gist
-1 el zout
-wat je maar wenst aan toevoegingen (nootjes, ...)
-450 ml lauw water
-olie om de bakvorm in te vetten
-extra bloem om te kneden
-keukenmachine
-grote kom
-bakvormen
Hoe maak je het?
1.vermaal het broodkruim tot het fijn is.
2.meng broodkruim, gist en al het lauwe water in een grote kom.
3.laat dit mengsel minimum tien minuten staan (max 20)
4.voeg bloem en zout toe, en eventuele nootjes.
5.kneed het deeg op twee xtra scheppen bloem (ong 300 g) op een schoon oppervlak, tot je een elastische bol hebt.  Dit kan evend uren.  Als je je vinger in het deeg duwt, moet het terugveren.
6.bestuif de bol met bloem en leg hem in de kom.  Sluit de kom af met een handdoek.  Zet op een warme plaats.
7.laat minstens 2 uur, liever 3, rijzen.
8.haal de bol eruit en kneed kort.
9.verdeel het deeg in 2 bollen.
10.vet de bakvormen in.
11. Doe het deeg met gevouwen kant naar boven, in de bakvorm.
12.zet de bakvormen, met een handdoek erover, opnieuw op een warme plaats, voor de tweede rijzing.
13.laat 2 uur rijzen, of tot je de bolle vormen boven de bakvorm kan zien.
14.verwarm je oven op 200 graden celcius.
15.bak het brood voor 45 minuten.
16.neem met handschoenen uit de vorm, leg op een rooster, en laat afkoelen...

Misschien ben je ook geinteresseerd in het opzetten van een zuurdesem?  Mijn volgende project wordt een zuurdesemstarter. Met broodkruim!





zondag 9 augustus 2015

Zelf Vlierbeskappertjes maken

Op deze blog kon je eerder al lezen over paardebloemkappertjes.
Onlangs kwam ik in het kookboek Nordic een recept tegen voor kappertjes, gemaakt van groene vlierbessen.
Nu is het zo dat je vlierbes absoluut niet rauw mag eten - dat is giftig.  Maar blijkbaar kunnen er wel kappertjes van gemaakt worden!  Verder kwam ik in hetzelfde boek (dat overigens vooral vlees en visrecepten bevat, en voor mij dus niet zo interessant is) een recept tegen met rabarberblad!  Ook dat geldt hier als giftig, maar in Scandinavie eet men er blijkbaar van...
Ik zocht op het internet naar nog meer bronnen voor recepten met groene lierbes als basis voor kappertjes, en gebruikte uiteindelijk het recept van Sprankenhof.



Vlierbeskappertjes Maken
Nodig:
-Een aantal schermen groene vlierbessen, geplukt eind juli/begin augustus
-zout
-azijn (de Sprankenhofsite raadt wijnazijn aan, ik gebruikte appelcider azijn).
-schone afsluitbare glazen potjes
-volgens het Nordic kookboek zou je ook een weinig suiker kunnen toevoegen

Hoe maak je het?
1. Ontdoe de vlierbessen van hun steeltjes en was ze.
2. Doe ze in een kom met water en zout, en zet 1 nacht weg.
3. Giet de bessen de volgende dag in een vergiet.
4. Breng gezouten water aan de kook, voeg eventueel kruiden die je lekker vindt toe.
5. Kook de vlierbessen vijf minuten.
6. Giet het water af, en lepel de bessen in een schone glazen pot.
7. Giet er azijn over tot aan de rand.  In het Nordic recept wordt de azijn met een weinig suiker en wat water (minder dan de azijn in verhouding) aan de kook gebracht en daarna over de bessen gegoten.  

zondag 2 augustus 2015

Gepekelde Snijbiet Steeltjes

Zoals eerder op deze blog vermeld, vind ik snijbiet een heel makkelijke en mooie groente, maar veel smaak is er niet aan.  Ik maak het meestal klaar als spinazie, of als rolletjes met een vulling: zie dolma s van smijbiet
Onlangs had ik wat snijbietsteeltjes over.  Toen bedacht ik me dat die kleurrijke steeltjes mooi zouden staan in een pekelpotje.
Ik zocht eens op het internet of ik geen recept voor gepekelde warmoesstelen kon vinden, en ja hoor!




Ik vertaal hier het recept:

Gepekelde Snijbiet Steeltjes
Nodig:
-de stelen van ongeveer twee bussels snijbiet, in gelijke lengtes gesneden (ongeveer een vinger lang)
-1 sjalotje, fijngesnipperd
-1/4e kop zout
-2 el mosterdzaad
-1 el karwijzaad (ik liet dit weg)
-1 kop azijn (ik gebruikte bio appelazijn)
-1/2 kop suiker
-1 kop water
Hoe maak je het?
1.Doe stelen, zout en sjalot in een vergiet en roer alles om.
2.Zet een uur weg.
3.Verhit ondertussen de zaadjes in een droge pan en rooster tot je ze begint te ruiken.  Laat afkoelen.
4.Spoel het steeltjes mengsel en laat uitlekken.
5.Doe de stelen, het sjalotje en de zaadjes in propere glazen potjes.  Zorg dat je er zoveel mogelijk in een potje krijgt. 
6.Verhit azijn, water en suiker en breng aan de kook.
7.Giet het azijnmengsel (de pekel) over de steeltjes tot aan de rand.
8.Schroef het deksel er op en laat omgekeerd afkoelen.


Gepekelde Snijbiet Steeltjes

Zoals eerder op deze blog vermeld, vind ik snijbiet een heel makkelijke en mooie groente, maar veel smaak is er niet aan.  Ik maak het meestal klaar als spinazie, of als rolletjes met een vulling: zie dolma s van smijbiet
Onlangs had ik wat snijbietsteeltjes over.  Toen bedacht ik me dat die kleurrijke steeltjes mooi zouden staan in een pekelpotje.
Ik zocht eens op het internet of ik geen recept voor gepekelde warmoesstelen kon vinden, en ja hoor!




Ik vertaal hier het recept:

Gepekelde Snijbiet Steeltjes
Nodig:
-de stelen van ongeveer twee bussels snijbiet, in gelijke lengtes gesneden (ongeveer een vinger lang)
-1 sjalotje, fijngesnipperd
-1/4e kop zout
-2 el mosterdzaad
-1 el karwijzaad (ik liet dit weg)
-1 kop azijn (ik gebruikte bio appelazijn)
-1/2 kop suiker
-1 kop water
Hoe maak je het?
1.Doe stelen, zout en sjalot in een vergiet en roer alles om.
2.Zet een uur weg.
3.Verhit ondertussen de zaadjes in een droge pan en rooster tot je ze begint te ruiken.  Laat afkoelen.
4.Spoel het steeltjes mengsel en laat uitlekken.
5.Doe de stelen, het sjalotje en de zaadjes in propere glazen potjes.  Zorg dat je er zoveel mogelijk in een potje krijgt. 
6.Verhit azijn, water en suiker en breng aan de kook.
7.Giet het azijnmengsel (de pekel) over de steeltjes tot aan de rand.
8.Schroef het deksel er op en laat omgekeerd afkoelen.