zondag 26 mei 2013

Apocafictie: De Wand, Marlen Haushoffer

Toen ik de aardappels dit jaar pootte, las ik 's avonds ter ontspanning "De Wand" van Marlen Haushoffer.  In dat boek is de aardappelopbrengst van levensbelang: als de oogst zou mislukken, dreigt voor het hoofdpersonage de hongersdood.
Dat deed me diep nadenken.  Ik ben graag bezig met "hoe kunnen we dingen zelf doen," maar als mijn aardappeloogst mislukt, kan ik nog altijd naar de supermarkt - ik hoef niet van honger om te komen - gelukkig.
Misschien is elke semi-zelfvoorziener stiekem geïnteresseerd in hoe het hem of haar zou vergaan als we effectief in een situatie zouden belanden waarbij zelfvoorziening van levensbelang is.  Zelf probeer ik zelfvoorzienender te worden:
-omdat ik niet akkoord ben met het huidige consumentisme en met het kapitalistische systeem, en omdat ik onafhankelijk wil worden van dat systeem
-omdat ik zo min mogelijk wil vervuilen (en zelfvoorzienend zijn heel wat vervuiling bespaart)
-omdat ik een fan ben van authenticiteit
Maar als ik heel eerlijk ben, dan wil ik ook meer zelfvoorzienend worden omdat ik niet geloof in de maatschappij zoals die nu draait.  Volgens mij is dit systeem eindig, omdat er heel veel risicofactoren zijn.  Het internet (waar ik nu, toegegeven, ook gebruik van maak) hoeft maar uit te vallen, door bv een cyber-attack, en het hele systeem stort in mekaar.  Er zijn kernbommen te over die op een mum van tijd voor chaos en vernieling zouden kunnen zorgen.  Enzovoort...helaas... 
Er bestaat een reële kans dat de samenleving zoals we die nu kennen, plotsklaps helemaal instort.  Als dat gebeurt, zullen de supermarktrekken niet lang vol blijven liggen...  En is het belangrijk om te weten hoe we kunnen overleven, en hoe we een nieuwe, betere samenleving kunnen opbouwen.
Uit nieuwsgierigheid naar hoe het de wereld en de mensen zou vergaan, mocht een rampscenario zich voordoen, ben ik dol op post-apocalyptische literatuur, of kortweg: apocafictie.  Ik lees graag verhalen over mensen die zich, na een ramp, uit de slag moeten zien te trekken.
Zelfvoorzieners in spé kunnen uit apocafictie misschien wel inzichten verkrijgen, of zelfs kennis opdoen!  Of je kan gewoon genieten van goede literatuur...  Vandaar dus deze nieuwe rubriek: Apocafictie...

Marlen Haushoffer - De Wand

Deze Oostenrijkse roman heeft me diep ontroerd.  Een weduwe wiens naam we niet te weten komen vertelt in ik-persoon hoe ze besloten heeft haar relaas te noteren - niet omdat ze zo graag schrijft, maar omdat ze haar verstand niet wil verliezen, en ook een beetje omdat ze hoopt dat er ooit nog mensen zullen zijn die haar verslag zullen lezen.
Haar verhaal begint wanneer ze op vakantie gaat in de Oostenrijkse bergen, in het jachthuis van haar nicht en zwager.  Het koppel wil 's avonds naar het dorp, maar de weduwe blijft liever in het jachthuis - ze gaat vroeg slapen.  De hond van haar zwager, Luchs, komt op een gegeven moment teruggelopen - de weduwe neemt aan dat haar nicht hem teruggestuurd heeft.
's Morgens wordt ze wakker, en blijkt er nog steeds niemand thuis te zijn behalve zij en de hond.  Ze vindt dit vreemd en gaat op onderzoek uit.  Ze loopt de bergkloof door en daar botst ze op een doorzichtige, onbreekbare wand.
Dit onverklaarbare gebeuren houdt de aandacht de eerste honderd bladzijden stevig vast.  Nergens kan de vrouw door de wand heen, en erachter ziet ze versteende mensen en dieren.  Ze vindt een koe, die dringend gemolken moet worden, en neemt haar mee naar huis.
Vanaf dan neemt ze de zorg op zich voor de hond en de koe, en later komt er nog een kat bij.  De dieren helpen de vrouw door haar eenzaamheid heen, maar ze bezorgen haar ook stress: zij moet voor hen zorgen, ze voelt zich verantwoordelijk voor hen.  Bovendien houdt ze intens veel van deze dieren, haar enige metgezellen, en bezorgen bv de nachtelijke uitstapjes van de kat of de zwangerschap van d ekoe haar talloze slapeloze nachten.
Af en toe komen er flash forwards in het relaas voor, waardoor je te weten komt dat de hond sterft.  Deze kennis zorgde ervoor dat ik het boek in een ruk heb uitgelezen - ik hou niet van spoilers en zal niets verklappen!
Haushoffer noemde dit verhal zelf eine katzengeschichte, maar het is veel meer dan alleen maar een kattenvertelseltje.  De stijl is mooi en tegelijk beklemmend.  De dagelijkse bezigheden van de vrouw (poetsen, oogsten, maaien, eten vergaren...) zijn eenvoudig en alledaags, en toch weet de auteur ze zo treffend te vatten dat je niet kan ophouden met lezen.  Er zijn veel interessante filosofische overwegingen - zo bedenkt de vrouw bijvoorbeeld dat ze het vreselijk vindt om alleen te zijn, maar dat ze waarschijnlijk ruzie zou hebben gekregen, mocht het koppel het samen met haar overleefd hebben.
Een prachtig boek, om te lezen en te herlezen...


1 opmerking:

saskia zei

ik heb het boek een paar jaar geleden gekregen.. zooo mooi en het sprak me (net als jou) ook op een dieper niveau aan. Het wakkerde een diep in mij sluimerend vuurtje flink aan: probeer zo zelfvoorzienend mogelijk te ziijn.. zorg ervoor dat je een (kleine) voorraad hebt voor noodgevallen en geniet van elke dag die je hebt.